Przygotowanie kart charakterystyk - Część 4

Pozostałe sekcje SDS (9–16)

MSDS-Europe – Baza wiedzy o kartach charakterystyki – Przygotowanie kart charakterystyk (SDS) – Część 4: Pozostałe sekcje SDS (9–16)

W naszym poprzednim artykule (Przygotowanie kart charakterystyk – Część 3) szczegółowo omówiliśmy pierwsze osiem sekcji SDS – od identyfikacji po ochronę osobistą.

Teraz przechodzimy do dalszej części dokumentu. Sekcje 9–16 zawierają dodatkowe, kluczowe informacje na temat właściwości fizykochemicznych produktu, jego stabilności, wpływu na zdrowie i środowisko, a także instrukcje dotyczące postępowania z odpadami oraz obowiązujących przepisów.

Chociaż te sekcje są może mniej „działaniowe” niż pierwsze osiem, są równie istotne dla uzyskania pełnego obrazu – zwłaszcza dla specjalistów (np. osób odpowiedzialnych za ochronę środowiska lub gospodarkę odpadami).

Przyjrzyjmy się, co zawiera każda z sekcji 9–16 SDS:

Sekcja 9: Właściwości fizykochemiczne

W tej sekcji podaje się kluczowe właściwości fizykochemiczne produktu. Należą do nich m.in. stan skupienia (ciecz, ciało stałe, gaz), kolor, zapach, gęstość, pH, temperatura wrzenia, topnienia, temperatura zapłonu (dla cieczy łatwopalnych), palność, ciśnienie par, rozpuszczalność w wodzie i innych rozpuszczalnikach, lepkość, temperatura rozkładu itp.

Należy uwzględnić wszystkie właściwości istotne z punktu widzenia bezpiecznego obchodzenia się z produktem. Przykład: jeśli ciecz łatwo paruje i jest łatwopalna, będzie mieć niską temperaturę zapłonu (np. „Temperatura zapłonu: 23 °C”). Te dane pomagają zrozumieć zachowanie substancji w środowisku i w procesach – np. wiadomo, by nie przechowywać jej w otwartym pojemniku powyżej tej temperatury.

Jeśli brakuje danych dla którejś właściwości, SDS powinien zawierać informację, że dana właściwość nie jest znana lub nie ma zastosowania.

Sekcja 10: Stabilność i reaktywność

W tej sekcji należy opisać warunki, w których produkt jest stabilny, oraz sytuacje, w których może dojść do niebezpiecznych reakcji.

Należy wskazać:

• reaktywność – ogólna tendencja substancji do wchodzenia w reakcje chemiczne (np. może reagować z wodą lub tlenem);
• stabilność chemiczną – czy produkt jest stabilny w normalnych warunkach przechowywania i użytkowania;
• warunki, których należy unikać – np. wysokie temperatury, światło słoneczne, iskry, wilgoć;
• materiały niezgodne – z czym nie wolno mieszać substancji (np. utleniacze, kwasy, zasady);
• niebezpieczne produkty rozkładu – np. tlenek węgla, chlorowodór, toksyczne opary powstające w wyniku spalania lub rozkładu.

Dzięki tym informacjom użytkownik może zapobiec niekontrolowanym reakcjom chemicznym i zwiększyć bezpieczeństwo przechowywania produktu.

Sekcja 11: Informacje toksykologiczne

Ta sekcja zawiera dane dotyczące toksyczności substancji lub mieszaniny. Jej celem jest poinformowanie użytkownika o tym, jakie mogą być skutki zdrowotne kontaktu z produktem – przy wdychaniu, połknięciu, kontakcie ze skórą i oczami.

Typowe informacje, które powinny się tu znaleźć:

• wartości LD₅₀ lub LC₅₀ (śmiertelna dawka lub stężenie dla 50% zwierząt testowych),
• objawy ostrego i przewlekłego narażenia,
• działanie drażniące i uczulające,
• działanie mutagenne, rakotwórcze, szkodliwe dla rozrodczości,
• efekty narządowe po jednorazowym i powtarzanym narażeniu,
• toksyczność aspiracyjna – np. ryzyko wniknięcia do płuc podczas połknięcia i wymiotów.

Informacje te powinny być oparte na badaniach eksperymentalnych, danych literaturowych lub ocenie składników. Jeśli dane są niedostępne, należy to zaznaczyć („Brak danych” lub „Nie dotyczy”).

Sekcja 12: Informacje ekologiczne

Ta sekcja zawiera dane dotyczące wpływu produktu chemicznego na środowisko, zwłaszcza na wodę, glebę i organizmy żywe.

Typowe informacje obejmują:

• toksyczność wodną (np. wartości EC₅₀, LC₅₀ dla ryb, dafni, alg),
• trwałość i zdolność do rozkładu (czy produkt ulega biodegradacji lub fotodegradacji),
• zdolność do bioakumulacji (czy produkt kumuluje się w organizmach żywych),
• mobilność w środowisku (czy substancja może przemieszczać się w glebie lub wodach gruntowych),
• wyniki oceny PBT / vPvB – czy produkt jest trwały, bioakumulatywny i toksyczny lub bardzo trwały i bardzo bioakumulatywny.

Jeśli produkt zawiera substancje zaburzające funkcjonowanie układu hormonalnego (zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2020/878), należy to również wskazać.

Dzięki tej sekcji użytkownik może ocenić, czy produkt stanowi zagrożenie dla środowiska oraz jak go prawidłowo unieszkodliwiać.

Sekcja 13: Postępowanie z odpadami

W tej sekcji należy opisać sposób unieszkodliwiania produktu chemicznego oraz jego opakowania w sposób bezpieczny i zgodny z przepisami.

Należy podać:

• zalecane metody usuwania – np. spalenie w instalacji do odpadów niebezpiecznych, utylizacja przez uprawnioną firmę;
• kod odpadu zgodnie z Europejskim Katalogiem Odpadów (EKW);
• wskazówki dotyczące czyszczenia i ponownego użycia opakowań – jeśli mają być odzyskane lub zutylizowane;
• przestrogi, jeśli odpad może nadal stwarzać zagrożenie (np. pozostałości rozpuszczalników, opary, pyły).

Zgodność z przepisami dotyczącymi gospodarki odpadami (np. dyrektywa 2008/98/WE) jest obowiązkowa – należy unikać wprowadzania produktu do kanalizacji lub środowiska naturalnego.

Sekcja 14: Informacje dotyczące transportu

Ta sekcja zawiera dane dotyczące klasyfikacji i wymagań związanych z transportem produktu zgodnie z międzynarodowymi przepisami:

• ADR – transport drogowy,
• RID – transport kolejowy,
• IMDG – transport morski,
• IATA – transport lotniczy.

Podstawowe informacje, które należy podać:

• numer UN (numer ONZ) – np. UN1993 dla cieczy łatwopalnych,
• właściwa nazwa przewozowa – oficjalna nazwa klasyfikacyjna,
• klasa zagrożenia transportowego – np. klasa 3 dla cieczy palnych,
• grupa pakowania (I – wysoka, II – średnia, III – niska),
• zagrożenia dla środowiska – np. „Niebezpieczny dla środowiska morska” w IMDG,
• specjalne środki ostrożności – np. unikanie przegrzewania, właściwe oznakowanie opakowań.

Jeśli produkt nie podlega regulacjom transportowym, należy to również jasno zaznaczyć: „Produkt nie jest klasyfikowany jako niebezpieczny w transporcie”.

Sekcja 15: Informacje dotyczące przepisów prawnych

W tej sekcji należy wymienić obowiązujące przepisy krajowe i unijne, które mają zastosowanie do produktu chemicznego.

Najważniejsze odniesienia regulacyjne to m.in.:

• rozporządzenie REACH (WE) nr 1907/2006,
• rozporządzenie CLP (WE) nr 1272/2008,
• rozporządzenie w sprawie detergentów (WE) nr 648/2004 – jeśli dotyczy,
• rozporządzenie w sprawie produktów biobójczych (UE) nr 528/2012 – jeśli dotyczy,
• przepisy krajowe dotyczące klasyfikacji, magazynowania, transportu lub odpadów.

Należy również wskazać, czy produkt zawiera substancje z listy SVHC (substancje wzbudzające szczególnie duże obawy), czy podlega autoryzacji lub ograniczeniom zgodnie z załącznikami XIV i XVII rozporządzenia REACH.

Jeśli SDS dotyczy mieszaniny, można również dodać informacje o zgodności ze specyficznymi przepisami sektorowymi (np. kosmetyki, nawozy, farby).

Sekcja 16: Inne informacje

To ostatnia sekcja SDS, która zawiera uzupełniające informacje istotne z punktu widzenia użytkownika i osoby opracowującej dokument.

Zwykle zawiera:

• pełne brzmienie zwrotów H wymienionych w sekcji 2 i 3,
• źródła danych wykorzystanych do opracowania SDS (np. literatura naukowa, bazy danych ECHA),
• data sporządzenia lub aktualizacji SDS, numer wersji, informacje o rewizji,
• osoba odpowiedzialna za opracowanie karty charakterystyki – imię, nazwisko, kontakt (np. adres e-mail).

To miejsce, gdzie można podać wszelkie dodatkowe informacje, które nie pasują do wcześniejszych sekcji, ale są istotne z punktu widzenia bezpieczeństwa i zgodności.

Podsumowanie

Jak widzimy, każda z sekcji SDS spełnia konkretną funkcję i zawiera istotne informacje – nie tylko dla specjalistów ds. bezpieczeństwa chemicznego, ale również dla użytkowników końcowych, pracowników laboratoriów czy działów logistyki.

Przemyślane opracowanie karty charakterystyki – z uwzględnieniem wszystkich sekcji i zgodnie z aktualnymi przepisami (REACH, CLP) – jest kluczowe dla zapewnienia bezpieczeństwa i zgodności z prawem.

W kolejnej części omówimy przypadki szczególne oraz dobre praktyki związane z opracowaniem i stosowaniem SDS.

Dalsze części:

• Część 1: Wprowadzenie i tło regulacyjne
• Część 2: Obowiązki i proces opracowania SDS
• Część 3: Pierwsze 8 sekcji SDS – szczegółowo
• Część 5: Przypadki szczególne i dobre praktyki

Polecane artykuły

• Zawartość i format karty charakterystyki
• Czy wszystkie produkty chemiczne wymagają SDS?
• Kto może opracować kartę charakterystyki?

Materiały fachowe

Baza wiedzy o kartach charakterystyki

Pomaga w interpretacji treści SDS oraz przepisów regulacyjnych związanych z bezpieczeństwem chemicznym.

Kompas bezpieczeństwa chemicznego

Zbiór praktycznych materiałów dla osób zajmujących się substancjami chemicznymi oraz ich zgodnością z REACH i CLP.